ਪੰਜਾਬੀ ਹਾਇਕੂ

ਅੰਬ ਅੰਬ ਪੱਕੇਨਿਵੀਆਂ ਟਾਹਣੀਆਂਚੌਕੀਦਾਰ ਚੇਤੰਨ ਆਗ ਅੱਸੂ ਦੀ ਰੁੱਤਆਗਾਂ ਦੀ ਖਸਰ ਖਸਰਠਾਰ ਗਿਆ ਬੁੱਲ੍ਹਾ ਸਰ੍ਹੋਂ ਕਣਕ ਦੇ ਹਰੇ ਖੇਤਵਿਚ ਸਰੋਂ ਦੇ ਕਿਆਰੇ ਦੀਕਾਰ ਚੋਂ ਉਤਰ ਫੋਟੋ ਖਿਚੇ ਸਾਇਕਲ ਮੱਸਿਆ ਦੀ ਰਾਤਸਾਇਕਲ ਚਲਾਵੇਡਾਇਨੇਮੋ ਦਾ ਚਾਨਣ ਸੂਰਜ ਹੁਸੜ ਗਰਮ ਸ਼ਾਮਵਕਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਛੁਪਿਆਸੂਰਜ ਬੱਦਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਟੋਭੇ ਦਾ ਸ਼ਾਂਤ ਪਾਣੀਡਿੱਗਿਆ ਸੁੱਕਾ ਪੱਤਾਹਿੱਲਿਆ ਸੂਰਜ ਸ਼ਾਂ-ਸ਼ਾਂ ਬਚਪਨਕੰਨ ਉੱਤੇ ਗਲਾਸ ਰਖਸੁਣੇ ਸ਼ਾਂ-ਸ਼ਾਂ ਹਨੇਰੀ ਅੰਬਰ ਮਟਮੈਲਾਸੀਟੀਆਂ ਮਾਰਦੀ ਹਨੇਰੀਲਿਫੇ ਰੁਖ ਹਿੱਗਾ ਧੀਆਂ ਧਿਆਣੀਆਂਰੋੜਿਆਂ ਸੰਗ ਖੇਡਣਹਿੱਗਾ ਕਸੀਦਾ ਕਸੀਦਾ ਕਢਦੀਸੂਈ ਉਂਗਲੀ ਦੇ ਫੁਲ ਚਚਾਦਰ ਸੂਹੀ ਕਪਾਹ ਸਿਖਰ ਦੁਪਹਿਰਕਪਾਹ ਚੁਗਦੀਆਂਤਾਂਬੇ ਰੰਗੀਆਂ ਕਪਾਹ ਕਪਾਹ ਦਾ ਖੇਤਟੀਂਡੇ ਦੇ ਬੁਲ੍ਹ ਚੋਂ ਲਮਕੇਚਿੱਟਾ ਫੁੱਲ ਕਰੂੰਬਲ ਨਵੀਂ ਕਰੂੰਬਲਝਾੜੀਆਂ ਓਹਲੇਕੁੱਤਾ ਸੁੰਘੇ ਕਲੰਦਰ ਕਲੰਦਰ ਦੀ ਡੁਗ ਡੁੱਗਨਚਦੇ ਬੰਦਰ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ‘ਚਡਿਗਦੇ ਸਿੱਕੇ ਕੰਡਾ ਡੰਗਰ ਚਾਰਦੇ...

(ਡਾਕਟਰ ਸੋਢੀ ਰਾਮ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ, ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ)ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਹਰ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਦੋ ਰੂਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ; ਇਕ ਬੋਲਚਾਲ ਦੀ ਮੌਖਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਲਿਖਤੀ ਭਾਸ਼ਾ। ਬੋਲਚਾਲ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਤਾਰੇ ਦੌਰਾਨ ਬਾਕੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਨਾਲ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਪਰਿਵਾਰ, ਮਾਪੇ, ਸੰਗੀ ਸਾਥੀ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਦਾਰੇ ਆਦਿ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਬੋਲਚਾਲ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਵੀ ਵਿਆਕਰਣ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਆਪਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਬੋਲਦੇ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ...

ਤੇਰਾ ਸਿੰਘ ਚੰਨਜਦ ਚੜ੍ਹਿਆ ਮੇਰੇ ਦੇਸ਼ ਤੇ ਸੀ ਸੰਨ ਸਨਤਾਲੀ ।ਓਹਦੀ ਝੋਲੀ ਪਾ ਬਗਾਵਤਾਂ, ਲੰਘ ਗਿਆ ਛਿਆਲੀ।ਉਹਨੇ ਅੱਗ ਬਦਲੇ ਦੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰ ਦਿਲ ਵਿਚ ਬਾਲੀ।ਕਿ ਹੋ ਗਈ ਗੋਰੇ ਜੁਲਮ ਦੀ, ਦੇਹ ਸੜ ਕੇ ਕਾਲੀ ।ਚਿਰ-ਸੁੱਤੀਆਂ ਅਣਖਾਂ ਜਾਗ ਕੇ ਆ ਵਾਗ ਸੰਭਾਲੀ।ਪਈਆਂ ਖੇਤੀਂ ਉਗ ਦਲੇਰੀਆਂ, ਸਿੱਟਿਆਂ ਤੇ ਲਾਲੀ।ਪਏ ਪਕੜਨ ਉਠ ਸੱਯਾਦ ਨੂੰ ਬਾਗਾਂ ਦੇ ਮਾਲੀ।ਸਨ ਕਲਮਾਂ ਚੁੰਜਾਂ ਚੁਕੀਆਂ, ਲਜ ਆਪਣੀ ਪਾਲੀ।ਓਦੋਂ ਸਾਗਰ ਆਪਣੀ ਤਹਿ 'ਚੋਂ ਸੀ ਅੱਗ ਉਛਾਲੀ।ਪਏ ਲੰਬੂ ਭੜਕ ਚੁਫੇਰਿਓ, ਕੀ ਕਰੂ ਪਰਾਲੀ।ਜਦ ਦਿੱਤੀ ਗੋਰੇ ਹਾਕਮਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ...